فرآوري اصولي چوب پس از توليد و بهره برداري از جنگل از جمله اقدامات فني درراستاي استفاده بهينه از درختان ميباشد . در سنوات اخير ، سازمان جنگلها با بهره گيري از اقدامات حفاظتي و نگهداري گرده بينه ها و ديگر مقطوعات در برشگاههاي جنگلي با انتقال سريع مقطوعات به ايستگاههاي موقت و دائمي نگهداري چوب آلات به منظور دپو ، دسته بندي و داراب بندي اصولي آنها و اندود كردن مقاطع گرده بينه ها با رنگ يا پارافين مذاب ، فعاليتهاي مناسبي را پيگيري نموده كه اين امر ضمن افزايش عمر مفيد فرآورده هاي استحصالي ، در حفظ واستمرار كيفيت آنها نيز نقش به سزايي دارد .
در صورت عدم رعايت اصولي منطبق بر پيشگيري از عيوب كاهنده كيفيت چوبهادر برداشتگاههاي جنگلي ، اين چوبها دچار انواع ترك وشكاف در مقاطع ، باختگي ، قارچ زدگي و پوسيدگي شده واز حيز انتفاع خارج خواهند شد . اقدامات حفاظتي چوب بايستي در بخش فرآوري چوب در صنعت نيز پيگيري گردد ، ليكن در بسياري از صنايع مصنوعات ماسيو چوب به دلايل عدم شناخت صنعت گران از عمليات حفاظتي چوب قبل از تبديل آن به هر گونه فرآورده ، ضايعات در بخش فرآوري چوب زياد بوده كه ضرورت بهره گيري از فرآيندهاي عمل آوري چوب و فرهنگ سازي در اين زمينه را ايجاب ميكند .
چوب هاي استحصال شده پس از خروج از جنگل ، در كارخانه هاي چوب بري به ابعاد مورد نياز در صنايع مصنوعات ماسيوچوب برش داده ميشوند ، (ماده 5 فصل دوم قانون حفاظت وبهره برداري از جنگلها ومراتع تسريع به خروج چوب از جنگل بصورت تمام تنه دارد . قانونگذار در اين خصوص ضمن امعان نظر به بهره مالكانه و وصول عوارض دولتي ، و پيشگيري از ضايعات تبديل در جنگل واستفاده بهينه از چوب وبرش استاندارد در كارخانه هاي چوب بري وصنايع روكش و تخته لايه را ديده است ).
.طبق بررسيهاي سازمان FAO راندمان تبديل چوب هاي بريده شده براي سوزني برگان 60درصد و براي پهن برگان 55 درصد ميباشد . امروزه واحدهاي چوب بري در كشور هاي پيشرفته جهت استفاده حداكثر از برش وتبديل گرده بينه ، مجهز به نرم افزار هاي كامپيوتري در اين خصوص ميباشند كه واحدهاي چوب بري داخلي فاقد اينگونه نرم افزارها هستند ، علاوه برآن چوب آلات تبديل شده قبل از تبديل به هر گونه فرآورده در كوره هاي چوب خشك كني تا حد رطوبت مورد نظر خشك ميگردند ليكن در كشور ما چوب آلات واحدهاي چوب بري با رطوبت جاري چوب ها كه قطعاً بالا است بين مصرف كنندگان در مناطق خشك و مرطوب توزيع ميگردند ، مسلماً سرعت خشك شدن چوب در محيط هاي با رطوبت نسبي كم زياد بوده و بنابراين معايب ناشي از خشك شدن در چوبها باعث تخريب شديد چوب ها خواهد شد و در صد ضايعات را بالا خواهد برد .
يكي از شيوه هاي حفاظت و افرايش عمر مفيد چوب در فرآوري آن ، خشك كردن صحيح چوب قبل از تبديل آن به هر گونه فرآورده ميباشد ، اين عمل علاوه بر حفاظت از اين ماده در مقابل عوامل مخرب محيطي و بيولوژيك ، موجب بهبود خواص كاربرد ي چوب شده وهمچنين افزايش مقاومتهاي مكانيكي والكتريكي ، بازدهي مناسب تر استعمال چسب ومواد حفاظتي ، راحت تر شدن عمليات پرداخت و ماشين كاري چوب خواهد بود .
اصولاً چوب ها بايستي درجه بندي واستاندارد شده مطابق بازار مصرف واحدهاي مصنوعات ماسيو چوب با حداقل دورريز و ضايعات وخشك شده با توجه به رطوبت نسبي محيط مورد مصرف چوب توزيع شوند . با فرآوري و عمل آوري درست چوب ، درصد دورريزها و ضايعات كاهش يافته و كيفيت و دوام مصنوعات چوبي افزايش خواهد يافت ، بدين ترتيب ميزان بيشتري از گرده بينه مورد استفاده قرار گرفته و موجب استفاده بهينه از درختان وجنگل وافزايش سرانه چوب در كشور خواهد شد .
فعاليت هاي عمل آوري چوب قبل از فرآوري آن بايستي در واحدهاي چوب بري بزرگ صورت گيرد ، چه واحدهاي درود گري كوچك توان مالي و امكانات چوب خشك كني را ندارند ، افزون برآن براي واحدهاي غير مقياس صنعتي صرفه اقتصادي اين امر نيز ميسور نمي باشد . چوب باگراديان رطوبتي بالا يا تنش بجاي مانده در چوب هايي كه به نحو مطلوب خشك نشده اند باعث ميگردد تا قطعات مصنوعات ماسيو چوبي ، بعد از توليد فرآورده ، با تغيير گرايان رطوبت وتنش در آنها ، تخريب اتصالات كالاي چوبي و نامرغوب بودن آن و در نتيجه غير قابل مصرف شدن مصنوع چوبي ميگردد كه اين امر هدر دادن سرمايه ملي و عدم رضايت مصرف كنندگان كالاي چوبي خواهد بود .
استحکام در چوب به دو عامل بستگی دارد:
1- میزان فیبر موجود در واحد ساختمان ها از آن چوب
2- ضخامت جداره چوب ها می باشد
بنابراین اگر در چوبی میزان فیبر بیشتر باشد آن چوب سنگین و سخت تر است که بر این اساس می توان گفت سبک ترین چوب، چوبی است به نام باندا یا بالسا با جرم حجمی 19./. و سنگین ترین چوب چوبی هست با نام کلیستانتانوس با وزن مخصوص 1.2 که در آب غرق می شود.
بر این اساس می توان درختان را به سه قسمت تقسیم کرد:
1- درختان سبک؛ مانند: صنوبر، نم دار، بید، تبریزی، کرک.
2- درختان متوسط؛ مانند: راش، افرا، گردو.
3- درختان سنگین؛ مانند: بلوط، چندل، سخدار و انجیلی.
روش های محافظت از چوب:
روش سنتی:
1- نیم سوز کردن: حمله عوامل زنده و رطوبت را خنثی می کند.
2- مالیدن روغن های نباتی و حیوانی: به جداره خارجی چوب روغن می مالند که از رطوبت جلوگیری می کند ولی در مقابل حریق و عوامل زنده موثر نیست چون روزی این ماده شستشو می شود. (دائمی نیست) به روش غوطه وری به مواد نفتی آغشته می کنند.
3- خشک نگه داشتن چوب.
روش های جدید محافظت از چوب بر دو عامل استوار است:
1- استفاده از مواد شیمیایی که چوب را در برابر تمام تهدیدات محافظت می کند و به جای رویه چوب مواد را به عمق چوب تزریق می کنند.
برای نگه داری چوب از چه موادی استفاده می شود؟
1- کروزت:
از مهم ترین محافظت کنندگان چوب که از تقطیر زغال سنگ به دست می آید. این ماده ترکیبی سمی و چوب را در برابر عوامل زنده محافظت می کند و ماده ای است پایدار و غیر قابل شستشو که از چوب خارج نمی شود. هم به صورت خالص و هم به صورت ترکیب با قیر یا نفت استفاده می شود.
2- پنتاکلروفنل:
از دیگر محافظ های روغنی چوب است که به جای کروزت و به همراه نفت استفاده می گردد.
3- نمک های فلزی:
از محافظت کننده های محلول در آب می باشند؛ مانند: آرسنات مس کرماته شده و یا کلر روی کرماته شده.
مواد پلیمری مانند PEG که به عنوان قشری، روی چوب را می گیرد و از تبادلات مکانیزم چوب و عوامل زنده جلوگیری می کند. برعکس آنچه که به عمق چوب تزریق می شود ماده ای است ضد حریق یعنی از گسترش شعله جلوگیری می کند.
علاوه بر روش های فوق روش های دیگری نیز وجود دارد که با هدف دو گانه استفاده شده و تا حدی موجب محافظت از چوب می گردد؛ مانند: رنگ کردن چوب و زدن لاک و الکل یا استفاده از پلیمر.
انواع برش در چوب:
1- برش شعاعی
2- برش مماسی
درز کردن:
یعنی قرار دادن قطعات کوچک چوب در کنار هم و اتصال آنها به منظور رسیدن به سطوح بزرگ تر. نکته اساسی نحوه قرار دادن چوب در کنار هم است به صورتی که عکس العمل های منفی آن به حداقل برسد؛ و نکته اساسی در این راه استفاده از چوب های مشابه در کنار هم است. (سوزنی – سوزنی، پهن برگ – پهن برگ، جوان – جوان، پیر – پیر، درون چوب – درون چوب، شعاعی – شعاعی)